- Strona Główna -
- Historia Szkoły -
- Różności -
- Kronika Szkoły -
- Spotkania po latach -
- Muzeum - Kroniki -
Almanach Absolwentów IV L.O. im. H. Sienkiewicza w Częstochowie

Stara szkoła z pięknymi tradycjami

Autor: Janusz Płowecki - Życie 07 - 08.11.1987 r.
Data dodania: 09.02.2006 16:09:43

Choc to wydarzenie nader odległe, trudno sie jednak oprzeć wzruszeniu, kiedy sie spoglada na sztandar, który w październiku 1925 r. okrywał trumne z prochami Henryka Sienkiewicza, gdy w drodze ze Szwajcarii do Warszawy, wiozący ja pociąg zatrzynał się w Częstochowie. Tutaj w asyście ogromnego konduktu żałobnego przewieziono ja pod Jasna Górę, gdzie społeczeństwo mista, uczestniczące w nabożeństwie, pożegnało autora trylogii. I własnie wówczas, w czasie tej podniosłej żałobnej uroczystości, sztandar z napisem " Gimnazjum im. H. Sienkiewicza " spoczywał na trumnie wielkiego pisarza. Wisi teraz ten sztandar, pierwszy w historii szkoły i cudem jakimś przechowany w stanie nieuszkodzonym przez lata hitlerowskiej okupacji, w izbie pamiatek, szkoły najstarszej wśród średnich szkół naszego miasta.
Warto tez wiedzieć, że szkoła ta jest także pierwsza w Polsce, której nadano imię autora " Potopu". Henryk sienkiewicz zmarł bowiem 15 listopada 1916 r. A juz dwa miesiące później Gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej otrzymało nadany mu na wniosek Rady miejskiej imie laureata Nagrody nobla. Rada opiekuńcza szkoły tak uzasadniła tę decyzję "
" Celem uczczenia wielkich zasług obywatelskich i litereackich Henryka Sienkiewicza ". Wówczas tez gimnazjum otrzymało pierwszy w swych dziejach sztandar. W jego dolnym lewym rogu znajduje sie data " 1791". Jest to rok założenia Komisji Edukacji Narodowej.
I tak na dobrą sprawe, od roku 1916 liczą się lata działalności tej tak bardzo zasłuzonej dla Częstochowy i Polski szkoły średniej.
W dwa lata później, w sierpniu 1918 roku, kiedy to nadzór nad szkolnictwem przejeły władze polskie, gimnazjum zostało upaństwowione. Jego nowa pełna nazwa brzmiała teraz : Królewsko - Polskie Gimnazjum im. H. Sienkiewicza. W trzy miesiące później jego nazwa uległa dalszej modyfikacji na : " I Gimnazjum Państwowe im. Henryka Sienkiewicza. "
W rzeczywistości jednak, rodowodu szkoły należy sie doszukiwać w latach znacznie wcześniejszych. We wspomnianej sali pamiatek, którą z wielka troskliwością prowadzi prof. Anna Zajdler, znajduje sie bowiem dokument stwierdzajacy, że " Komitet urzędujący w Królestwie Polskim na posiedzeniu swym 89 z dnia 20 września 1885 roku wydał stanowczą decyzję, że szkoła specjalna w Częstochowie, juz egzystująca, przemieniona jest na gimnazjum i że lokal na pomieszczenie tej instytucji przeznaczono z pawilonów gmachu po suprymowanym klasztorze po Mariawitek. Był to więc ten sam obiekt, który obecnie zajmowany jest przez liceum im. H. Sienkiewicza przy alei Najswietszej Marii Panny. Rzecz zrozumiała, inaczej on wówczas wygladał. Od strony alei znajdował sie długi budynek zamykający podwórze, wiodła nań szeroka brama, nie było jeszcze charakterystycznego - dzisiaj juz abytkowego - budynku, mieszczącego salę gimnastyczna. Ale wokól szkoły znajdował sie rozległy park, który w znacznie późniejszych latach wykorzystano na założenie ogrodu botanicznego i ogrodu zoologicznego. W tym ostatnim az do wybuchu II wojnyświatowej hodowano niedźwiedzia, wilki, małpy, rysie i inne zwierzęta.
Wróćmy jednak do historii szkoły, tak silnie zwiazanej z historia miasta, z historia jego oswiaty.
Oto do wspomnianego gimnazjum uczęszczał między innymi Romuald Mielczarek , wybitny działacz spółdzielczy, późniejszy prezes Związku Spółdzielni Spożywców, któremu w 20 rocznicę śmierci ( zmarł w 1926 roku ) spółdzielcy częstochowscy ufundowali tablicę pamiatkową, umieszczoną na murze szkoły.

Młodzież szkoły mimo iż w gimnazjum obowiązywał język rosyjski, była przez nauczycieli wychowana w duchu patriotyzmu. Gdy więc w roku 1905 wybuchła w carskiej Rosji rewolucja społeczna, u nas w Polsce robotnicy rozpoczęli zryw narodowo - społeczny. Włączyła się do niego także młodzież tutejszego gimnazjum., domagając się wprowadzenia w szkole języka polskiego. W lutym 1905 roku młodzież spakowawszy książki przeszła w pochodzie przez miasto do wiaduktu nad torami kolejowymi skąd rozeszła sie do domów. Szkoła pozostała bez uczniów.
Ten szkolny strajk odbił się głośnym echem w całym Królestwie Kongresowym. Upamiętniony został równiez tablicą wmurowana w ściane szkoły w 50 rocznicę wspomnianego wydarzenia.
W roku 1906 władze carskie zezwoliły na uruchomienie prywatnego gimnazjum, którego dyrektorem i jednym z pedagogów był Walerian Kuropatwiński.

W sierpniu 1914 roku rozpoczęła się I wojna światowa. Granicą między zaborami - rosyjskim i niemieckim - przebiegała o kilkanascie kilometrów od Częstochowy. W dniu 3 sierpnia 1914 roku po krótkotrwałej bitwie granicznej do Częstochowy wkroczyły czołówki wojsk niemieckich. Obiekt gimnazjum w III Alei zajety został na potrzeby wojskowe. W jego części urzadzono kasyno. Szkoła przeniesiona została do budynku przy dzisiejszej Alei Wolności, by wrócic do swej stałej siedziby dopiero w roku 1919. Ale przedtem były jeszcze wydarzenia roku 1918.
W dniu 11 listopada 1918 roku uczniowie starszych klas Gimnazjum im. H. Sienkiewicza przeszkoleni na konspiracyjnych kursach POW wzięli udział w rozbrajaniu Niemców, którzy na ogół bez przeszkód oddawali broń i pasy z ładownicami. Ale nie wszyscy. Na placu przed ratuszem, który tyle widział wydarzeń i który tyle pamięta - zginął od niemieckiej kuli uczeń czwartej klasy gimnazjum Włodzimierz Zagórski. Jego koledzy w listopadowych dniach odzyskanej niepodległości narodowej pełnili służbę w Straży Bezpieczeństwa i w Obronie Narodowej.
Już w wolnej Polsce komitet rodzicielski szkoły, także jeden z pierwszych w polskim szkolnictwie średnim, przystąpił do budowy sali gimnastycznej i przyległego do niej - domku dla dyrektora szkoły. Prace te zakończone zostały w roku 1924. Trwałyby zapewne krócej, gdyby nie działania wojenne 1920 roku ( wojna polsko - bolszewicka ). Główny budynek szkoły zajety został przez wojsko polskie. Urzadzono w nim szpital Czerownego Krzyża. Gdy w 1921 roku wybuchło III Powstanie Śląskie wielu uczniów starszych klas zasiliło szeregi walczących o polskość Ślaska. szpital zaś stał sie szpitalem powstańczym.
W walkach w obronie ojczyzny, w roku 1920 polegli na polu chwały maturzysci i uczniowie - Zygmunt Domański, Antoni Chodyński, Marian Krauze, Antoni Grzegorzewski, Jan Kałuża i Zygmunt Szyller. Na polach walk powstańczych swe młode zycie na ołtarzu ojczyzny złożyli - Kazimierz Gomoliszewski i Stefan niekrasz. Tablicę pamiątkową dokumentującą tę piękną i patriotyczna postawę wychowanków szkoły, zniszczyli hitlerowcy w czasie II wojny światowej.
W Szkolej Izbie Pamiątek, której z powodzeniem można nadać miano muzeum, zachowały sie do dzisiaj, i to w znakomitym stanie, zakupione przez komitet rodzicielski w latach dwudziestych w Cambridge, w Anglii, pomoce naukowe do fizyki, a wśród nich maszyna elektryczna i woltomierz, jakże bardzo odbiegajacy wygladem od dzisiaj stosowanych tego rodzaju urzadzeń.
Wspaniałym i długoletnim dyrektorem Gimnazjum Sienkiewicza był Wacław Cyprian Płodowski zajmujący to stanowisko od 1915 roku do dnia swej śmierci - 23 marca 1939 roku. W sposób niezwykle staranny dobierał też dyrektor Płodowski kadrę pedagogiczną. W " Sienkiewiczu " uczyli więc miedzy innymi : Władysław Biegański, Władysław Tatarkiewicz, Halina Płodowska, Jan Kozicki ( wybitny matematyk, pierwszy członek honorowy Polskiego Towarzystwa Matematycznego, a w latach 1919 - 1921 przewodniczący Oddziału Organizacji Pomocy Powstańcom Ślaskim ), Edward Mąkosza - który całe swoje życie i serce oddał młodzieży...
Dr Halina Płodowska była opiekunką szkolnego miesięcznika " Świat Szkolny " , który redagowany i wydawany w Sienkiewiczu stał się rychło pismem częstochowskiej młodzieży gimnazjalnej. Jednym zaś z pierwszych redaktorów miesięcznika, wydawanego od roku 1926 , był Wacław Żesławski, jeden ze współtwórców tak bardzo popularnej audycji radiowej " Matysiakowie ". Prof. Edward Mąkosza prowadził dwie orkiestry - smyczkową i dętą. Obie występowały na koncertach organizowanych przez szkołę dla ogółu publiczności. Tenże prof. Mąkosza zaprosił któregoś dnia do udziału w jednym z takich koncertów uzdolnionego wokalistę z Sosnowca, którego imie i nazwisko - Jan Kiepura stało sie później sławne na całym świecie.
W bogato wypełnionymi fotografiami albumach mozna sobie obejrzeć równie bogatą historię szkoły i wszystko czym dysponowała i dysponuje. A więc miała świetnie wyposażoną i równie doskonale prowadzoną przez prof. Władysława Rudlickiego pracownie.
Miała tez szkoła swoje własne obserwatorium, ulokowane na dachu budynku. " Obserwatorium " było wprawdzie niewielkim podestem z desek, ogrodzonym galeryjką, ale to wystarczyło aby pod okiem księdza Bonawentury Metlera prowadzic obserwację ciał niebieskich.
W szkole tej uczyli także Marek Wigurski, Andrzej chłap, Ludwik Mężnicki, Julian Lewandowski...
Po śmierci dyrektora Płodowskiego ster gimnazjum i liceum im. H. sienkiewicza objął długoletni nauczyciel tej szkoły Kazimierz Sabok. W kilka miesięcy później wybuchła II wojna światowa, zapoczątkowana agresja hitlerowskich Niemiec na Polskę. Na rozpoczęcie oficjalnego, nowego roku szkolnego w polskich gimnazjach trzeba było czekac pięć lat. Nim to nastąpiło, pedagodzy " Sienkiewicza " włączyli się niezwykle aktywnie w nurt tajnego nauczania. W niewielkich grupach, kilkuosobowych, nazywanych wówczas " kompletami " kształcili młodzież, przygotowywali ją do życia i pracy w wyzwolonej spod okupacji Polsce.
Wielu nauczycieli i wychowanków szkoły włączyło sie w nurt walki zbrojnej z hitlerowskim okupantem. W kronikach liceum odnotowano ponad 30 nazwisk poległych i zamęczonych w latach 1939 - 1945. Wśród nich widnieje takze nazwisko Leszka Wysockiego, absolwenta gimnazjum, jednego z czolowych działaczy konspiracyjnego harcerstwa - " Szarych Szeregów ", organizatora " Kuźnicy " w Warszawie, aresztowanego później przez gestapo i wywiezionego do Oświęcimia, a następnie zamęczonego w Oraniemburgu.
W latach okupacji Niemcy zniszczyli wiele pamiatek szkoły. Tak sie stało między innymi z piękną tablicą wmurowaną w 1923 roku, a upamiętniajacą powstanie Komisji Edukacji Narodowej. Wiele, jednak przedmiotów, a wśród nich biblotekę gimnazjum zdołał ocalić od zniszczenia dyr. Kazimierz Sabok, który także i po wyzwoleniu od roku 1945 do 1959 kierował szkołą.
Pracujące w " Sienkiewiczu ' po II wojnie światowej grono pedagogiczne kontynuowało najpiękniejsze, najbardzie wartościowe tradycje szkoły. Do Złotej Księgi wpisali sie między innymi Stanisław Wieruszewski, Kazimierz Polus, Andrzej Chłap, Kazimierz Ostrowski, Stefan Kwieciński, Tadeusz Siefried, Zygmunt Przesłański.
W roku 1962 szkołe odwiedzili - synowa Henryka Sienkiewicza - Zuzanna Sienkiewicz i wnuk pisarza Juliusz Sienkiewicz. W roku zaś 1973 stanął przed budynkiem szkoły pomnik autora trylogii.
Jedna szkoła, a jakże ma bogatą tradycję...



[Komentarze (0)]
- Redakcja Strony -
- Absolwenci -
- Wyszukiwanie -
- IV L.O. w Internecie -
- Absolwenci innych LO -





Projekt i wykonanie: © 2005 Tomasz 'Skeli' Witaszczyk, all rights reserved.
Modified by X-bot
Hosting stron internetowych